Z całą pewnością rok 2023 był przełomowy w kontekście zmian w prawie pracy, na które czekali zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Z Kodeksu pracy zniknęły przepisy o telepracy. W ich miejsce wprowadzono przepisy dotyczące pracy zdalnej. Dokonano również zmian w zakresie kontroli trzeźwości pracowników, a także implementowano do polskiego porządku prawnego dwie unijne dyrektywy, w tym work – life balance.
Koniec telepracy. Praca zdalna.
7 kwietnia 2023 r. z Kodeksu pracy zniknęły przepisy dotyczące telepracy, a w ich miejsce wprowadzono długo wyczekiwaną pracę zdalną. Pracownicy w końcu mogą wykonywać pracę w formie zdalnej całkowicie lub częściowo (model hybrydowy) w miejscu wskazanym przez pracownika, ale każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą.
Na skutek tej zmiany pracodawcy mają obowiązek uregulowania zasad wykonywania pracy zdalnej:
- w porozumieniu z organizacją związkową;
- w regulaminie pracy zdalnej;
- lub w porozumieniach indywidualnych.
Kontrola trzeźwości
Od 21 lutego 2023 r. pracodawcy mogą wprowadzić w zakładzie pracy „prewencyjną” kontrolę trzeźwości pracowników lub kontrolę na obecność w ich organizmach środków działających podobnie do alkoholu, w przypadku gdy jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia.
Zasady przeprowadzania kontroli trzeźwości muszą być uregulowane w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w obwieszczeniu.
Co istotne, przepisy te mają zastosowanie również wobec osób zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych, jak umowa o dzieło, czy umowa zlecenie.
Work-life balance
Kolejną przełomową zmianą w roku 2023, była implementacja do polskiego porządku prawnego unijnych dyrektyw:
- 2019/1152 (przejrzyste i przewidywalne warunki pracy);
- 2019/1158 (równowaga między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów), tzw. work – life balance.
Zmiany objęły szereg zagadnień. W zakresie rodzicielstwa wprowadzono m.in. elastyczną organizację pracy dla pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 8. roku życia, oraz zmodyfikowano limity urlopu rodzicielskiego.
W Kodeksie pracy pojawiły się także dodatkowe dni wolne:
- tzw. urlop opiekuńczy (5 dni);
- zwolnienie z pracy z powodu działania siły wyższej (2 dni lub 16 godzin).
Zmiany w umowach o pracę
Na mocy nowelizacji Kodeksu pracy od 26 kwietnia 2023 r.:
- na pracodawcy ciąży dodatkowo obowiązek wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony;
- modyfikacji uległy zasady zawierania umów na okres próbny;
- rozszerzono obowiązek informacyjny pracodawcy w zakresie warunków zatrudnienia (w tym informowanie o możliwości awansu, wolnych stanowiskach pracy, składnikach wynagrodzenia oraz świadczeniach pieniężnych lub rzeczowych);
- zakazano pracodawcom ograniczania pracownikom możliwości jednoczesnej pracy na rzecz innego pracodawcy.
Zmiany w postępowaniach sądowych z zakresu prawa pracy
W 2023 r. zmianie uległy również przepisy dotyczące postępowań sądowych z zakresu prawa pracy. Zniesiono opłaty sądowe od pozwów wnoszonych w sprawach pracowniczych bez względu na wartość przedmiotu sporu. Wzmocniono także trwałość stosunku pracy poprzez wprowadzenie zmian w obowiązku zatrudniania pracownika do czasu prawomocnego zakończenia postępowania.
W przypadku, w którym sąd I instancji uzna wypowiedzenie umowy za pracę za bezskuteczne albo przywróci pracownika do pracy, na jego wniosek, sąd nałoży na pracodawcę obowiązek dalszego zatrudniania tej osoby na takich samych warunkach, aż do prawomocnego zakończenia postępowania.
Dodatkowo, wprowadzona została również możliwość uzyskania zabezpieczenia w postaci nakazu dalszego zatrudniania do czasu prawomocnego zakończenia postępowania. Dotyczy to jednak tylko pracowników podlegających szczególnej ochronie przed rozwiązaniem stosunku pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia.
Monitory ekranowe
Od 17 listopada 2023 r. obowiązują nowe regulacje dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Pracodawcy mają czas do 17 maja 2024 r. aby dostosować dotychczasowe stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe do minimalnych wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej (MPiPS) w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Nie dotyczy to natomiast stanowisk pracy utworzonych po 17 listopada 2023 r. W takim przypadku pracodawcy muszą od razu spełniać wymagania określone we wskazanym rozporządzeniu.
Inne ciekawe zmiany
Honorowym dawcom krwi i zasłużonym dawcom krwi już na stałe przyznano zwolnienie od pracy i wykonywania czynności służbowych:
- w dniu oddania krwi;
- w dniu następnym po dniu oddania krwi;
- na czas okresowego badania lekarskiego.
Dotychczas uprawnienie to przysługiwało w okresie stanu epidemii lub stanu zagrożenia epidemiologicznego.
W 2023 r. zmianie uległy również przepisy dotyczące podstaw naliczania odpisu na ZFŚS oraz zmodyfikowano wykaz prac wzbronionych młodocianym.
Podsumowanie
Rok 2023 był wyjątkowo intensywny w zakresie zmian w prawie pracy. To jednak nie koniec! W 2024 r. szykują się koleje zmiany, o których będziemy regularnie informować w kolejnych artykułach.
