Zeszłoroczna nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła m.in. możliwość dokonywania przez pracodawców prewencyjnej kontroli trzeźwości pracowników, a także uprawnienia pracodawców do kontroli pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Regulacje te wciąż budzą wątpliwości zarówno wśród pracodawców, jak i zatrudnionych. Dowiedz się, jak je wprowadzić albo upewnij się, że zrobiłeś to prawidłowo.
Kiedy możliwe jest wprowadzenie kontroli trzeźwości?
Pracodawcy mogą wprowadzić prewencyjną kontrolę trzeźwości, jeśli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. Możliwość przeprowadzenia kontroli ma zatem zapobiegać niepożądanym zdarzeniom na terenie zakładu pracy. Chodzi tu zarówno o zapobieganie potencjalnym wypadkom przy pracy, jak i uszkodzeniom mienia czy jego utracie.
Przypominamy! Pracodawcy są odpowiedzialni za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy i zobowiązani do ochrony życia i zdrowia pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.
Czym są środki działające podobnie do alkoholu?
Oprócz kontroli trzeźwości, pracodawcy uprawnieni są również do prewencyjnej kontroli pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu. Co tak naprawdę kryje się pod tym pojęciem?
Odpowiedź znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 16 lutego 2023 r. w sprawie badań na obecność alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika. W §10 ww. Rozporządzenia, za środki działające podobnie do alkoholu uważa się opioidy, amfetaminę i jej analogi, kokainę, kannabinoidy oraz benzodiazepiny.
Jak wprowadzić prewencyjną kontrolę trzeźwości?
Pracodawcy są zobowiązani do uregulowania zasad przeprowadzania kontroli trzeźwości w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy lub w obwieszczeniu, jeśli nie podlegają układowi zbiorowemu pracy lub nie są zobowiązani do ustalenia regulaminu pracy.
W regulacjach należy wskazać:
- grupę lub grupy pracowników, wobec których stosowana będzie kontrola trzeźwości;
- sposób przeprowadzenia kontroli trzeźwości, w szczególności rodzaj wykorzystywanego przy badaniu urządzenia i osoby uprawnione do przeprowadzania badania;
- czas i częstotliwość przeprowadzania kontroli.
Pracodawca zobowiązany jest poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Pracownikom, którzy rozpoczęli pracę już po wprowadzeniu regulacji w zakładzie pracy, należy przekazać informacje przed dopuszczeniem ich do pracy. Do czasu zrealizowania tego obowiązku przez pracodawcę nie można kontrolować pracownika na obecność alkoholu w jego organizmie.
Określenie grupy pracowników
Prewencyjna kontrola trzeźwości nie może obejmować wszystkich pracowników. Pracodawca musi szczegółowo określić jaka grupa lub grupy pracowników podlegają badaniu, wskazując osoby, na których spoczywa szczególny obowiązek zachowania pełnej sprawności umysłowej, fizycznej i psychicznej. Przy określaniu grup kontrolnych pracodawca powinien kierować się obiektywnymi przesłankami, dbając o to, aby nie naruszyć zakazu dyskryminacji. Wybór konkretnych grup kontrolnych może polegać np. na wskazaniu stanowisk czy rodzaju pracy.
Z jakich urządzeń najlepiej korzystać?
Badania muszą być przeprowadzone urządzeniem posiadającym ważny dokument potwierdzający jego kalibrację lub wzorcowanie.
Wskazanie osoby uprawnionej do przeprowadzania kontroli nie oznacza obowiązku podania jej personaliów – zupełnie wystarczające będzie określenie stanowisk lub funkcji osób, które są uprawnione do prowadzenia badania.
Pamiętaj! Pracodawca nie może prowadzić kontroli przy użyciu metod, które wymagają badania laboratoryjnego. Pobieranie krwi pracownikowi krwi przez pracodawcę jest wykluczone.
Czas i częstotliwość
Kontrole mogą odbywać się codziennie (lub rzadziej) i dotyczyć zawsze wszystkich grup pracowników lub tylko ich części – w zależności od potrzeb i możliwości pracodawcy.
Należy również wskazać, kiedy badania będą prowadzone, czy przed rozpoczęciem pracy, czy w trakcie pracy (i ile razy w ciągu dnia).
W jakich warunkach przeprowadzać badanie?
Kontrola trzeźwości, jak i kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracownika. Badania zaleca się przeprowadzać bez udziału innych pracowników lub osób trzecich, najlepiej w dedykowanym pomieszczeniu, które gwarantuje prywatność.
Osoba przeprowadzająca badanie nie może stosować przemocy fizycznej lub psychicznej, aby zmusić pracownika do poddania się badaniu.
Wyniki badań trzeźwości
Przeprowadzenie kontroli może skutkować:
- stwierdzeniem braku obecności alkoholu w organizmie pracownika, w tym przypadki, w których zawartość alkoholu nie osiąga lub nie prowadzi do osiągnięcia wartości właściwych dla stanu po użyciu alkoholu;
- stwierdzeniem obecności alkoholu wskazującej na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości.
Stan po użyciu alkoholu zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2‰ do 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
Jeśli stwierdzono brak obecności alkoholu w organizmie pracownika, pracodawca nie może odmówić dopuszczenia pracownika do pracy.
W przypadku stwierdzenia obecności alkoholu wskazującego na stan po użyciu alkoholu albo stan nietrzeźwości, Pracodawca nie dopuszcza pracownika do pracy i informuje go o przyczynach niedopuszczenia.
Zalecane jest także sporządzenie protokołu, w którym wskazuje się m.in. osobę, która przeprowadzała badanie, osobę badaną, datę i dokładną godzinę badania, dane identyfikujące urządzenie, za pomocą którego dokonano badania i wynik wskazujący na stan po użyciu alkoholu lub stan nietrzeźwości.
Konsekwencje dla pracownika
Pracownik stawiający się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywający alkohol w czasie pracy może zostać ukarany karą porządkową w postaci kary pieniężnej. W ostateczności pracodawca może również zdecydować się na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia.
Badanie trzeźwości jest możliwe także w przypadku osób zatrudnionych na innej podstawie niż umowa o pracę.
Pomimo, że zasady przeprowadzania prewencyjnej kontroli trzeźwości i badania na obecność środków działających podobnie do alkoholu uregulowane są w Kodeksie pracy, to przepisy regulujące zasady przeprowadzania ww. kontroli stosuje się odpowiednio do pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą. Oznacza to, że możliwe jest przeprowadzanie kontroli także wobec osób zatrudnionych na podstawie np. umowy zlecenia lub prowadzących własną działalność gospodarczą.
Pamiętaj, że mimo odpowiedniego stosowania przepisów dotyczących prewencyjnej kontroli trzeźwości, pozostałe przepisy Kodeksowe nie będą miały zastosowania. W szczególności wobec współpracowników nie prowadzi się akt osobowych, nie ma także możliwości nałożenia na współpracowników kar porządkowych przewidzianych w art. 108 Kodeksu pracy.
Pracodawco, jeśli potrzebujesz pomocy we właściwym wdrożeniu przepisów o kontroli trzeźwości w Twojej firmie – skontaktuj się z naszą Kancelarią!
