Legalne korzystanie z rzeczy lub praw przysługujących osobom trzecim wymaga istnienia odpowiedniej podstawy prawnej. Przykładowo, aby móc zamieszkiwać w konkretnym lokalu, potrzebujemy do tego – w niewielkim uproszczeniu – prawa własności tego lokalu albo prawa do korzystania z niego w ramach najmu lub użyczenia.
Podobnie rzecz się ma z korzystaniem z utworu w rozumieniu prawa autorskiego. Definicja utworu wyjaśniona została we wcześniejszym artykule, dotyczącym umowy przeniesienia praw autorskich, do którego lektury zapraszamy (link). Aby legalnie korzystać z takiego utworu, powinniśmy uzyskać – w większości przypadków – przeniesienie autorskich praw majątkowych na naszą rzecz lub licencję do korzystania z utworu.
UMOWA PRZENIESIENIA PRAW A UMOWA LICENCYJNA
Na podstawie umowy przeniesienia majątkowych praw autorskich, prawa te przechodzą na nabywcę, co oznacza, że nabywca staje się podmiotem uprawnionym w miejsce zbywcy (twórcy lub osoby trzeciej, która wcześniej te prawa nabyła).
Natomiast na podstawie umowy licencyjnej, nabywca (licencjobiorca) uzyskuje tylko prawo korzystania z utworu w zakresie szczegółowo opisanym w umowie, bez pozbawienia twórcy jego praw do utworu. W tym przypadku, nie dochodzi do przejścia praw z twórcy na nabywcę, a jedynie do upoważnienia do korzystania z utworu.
UMOWA PRZENIESIENIA AUTORSKICH PRAW MAJĄTKOWYCH
Na podstawie umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych zbywca przenosi na nabywcę prawa w zakresie opisanym w umowie i na polach eksploatacji w niej wskazanych. Umowa taka nie musi dotyczyć wszystkich praw, jakie przysługują uprawnionemu. Twórca może np. przenieść na podmiot trzeci prawo do korzystania z utworu tylko w jednej z form utrwalenia. Przykładowo, przeniesienie praw może dotyczyć tylko utworu utrwalonego w formie ebooka, podczas gdy prawo do korzystania z utworu w każdej innej formie jego utrwalenia pozostaje przy twórcy. W zakresie, w jakim twórca zbędzie prawa autorskie, sam już nie może z nich korzystać.
Umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Powinna również regulować kwestię wynagrodzenia dla twórcy, obejmującego wszystkie pola eksploatacji, których dotyczy przeniesienie. Jeśli wynagrodzenie nie zostanie wskazane w umowie, z mocy ustawy twórcy należy się wynagrodzenie „odpowiednie”.
Przeniesienie praw autorskich zazwyczaj dokonywane jest bezterminowo. Nabywca praw autorskich ma prawo ich dalszego zbycia, ma również prawo udzielania licencji do korzystania z tych praw.
Co do zasady przeniesienie praw autorskich nie może być domniemywane – zbycie utworu nie skutkuje automatycznie przeniesieniem praw autorskich do niego. Dla skutku ich przeniesienia, konieczne jest zawarcie umowy wyraźnie przewidującej przejście tych praw na nabywcę.
UMOWA LICENCYJNA
Na mocy umowy licencyjnej, licencjobiorca uzyskuje uprawnienie do korzystania z utworu na warunkach w tej umowie opisanych. Do takich warunków w szczególności zalicza się zakres i sposób korzystania oraz miejsce i czas, w jakich to korzystanie może następować.
Jako przykład można wskazać licencję udzielaną przez fotografa, który upoważnia licencjobiorcę do korzystania ze zdjęć tylko w zakresie koniecznym do opublikowania ich na bilbordach reklamowych, które mogą być umieszczane na terytorium województwa małopolskiego w okresie do 31 grudnia 2021 r.
Co istotne, fotograf z powyższego przykładu pozostaje uprawnionym z tytułu autorskich praw majątkowych do tych zdjęć i jeśli umowa licencyjna nie przewiduje inaczej, może z nich w dalszym ciągu korzystać i udzielać równolegle licencji innym podmiotom.
Strony mogą jednak przewidzieć udzielenie tzw. licencji wyłącznej, która wywoła skutki takie jak licencja, czyli tylko w zakresie upoważnienia do korzystania z utworu, jednak z zastrzeżeniem, że przez czas jej trwania, licencjodawca nie udzieli równolegle licencji jakiemukolwiek innemu podmiotowi. Można również zastrzec, że przez czas obowiązywania licencji sam licencjodawca wstrzyma się od korzystania z utworu. Licencjobiorca będzie miał zatem w czasie obowiązywania licencji wyłączne prawo do korzystania z utworu.
Licencja co do zasady udzielana jest na pewien okres, który powinien zostać wskazany w umowie. Jeśli okres licencji nie zostanie uregulowany, zastosowanie znajduje termin ustawowy, który wynosi 6 lat. Po upływie tego okresu, licencja wygasa i licencjobiorca traci prawo do korzystania z utworu. W przypadku, gdy licencja zostanie udzielona na czas nieoznaczony, licencjodawca może ją wypowiedzieć z zachowaniem terminów umownych lub ustawowych.
Umowa licencyjna co do zasady nie wymaga zachowania formy pisemnej. Wyjątkiem jest umowa licencji wyłącznej, która wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności.
Podobnie jak w przypadku umowy przeniesienia praw, udzielenie licencji wiąże się z wynagrodzeniem na rzecz licencjodawcy. Jeśli w umowie w ogóle nie zostanie uregulowana kwestia wynagrodzenia, z mocy ustawy licencjodawcy należy się wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej zakresowi upoważnienia oraz korzyściom, jakie z tego tytułu uzyskuje licencjobiorca.
Jeśli w umowie licencyjnej nie postanowiono inaczej, licencjobiorca ma prawo udzielania sublicencji, czyli upoważniania osób trzecich do korzystania z utworu w takim zakresie, w jakim sam to prawo posiada.
PODSUMOWANIE
Zarówno umowa licencji, jak i umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych, upoważniają do korzystania z utworu. Wybór jednej z tych umów zależy od zamierzonego sposobu i zakresu korzystania z utworów. Decyzję o tym, czy domagać się od twórcy przeniesienia praw autorskich, czy też ograniczyć się do nabycia licencji, należy podjąć po dokładnym przeanalizowaniu okoliczności konkretnej sprawy, mając też na uwadze różnice w wynagrodzeniu, jakiego twórca może żądać w ramach każdej z tych umów. W bardzo wielu przypadkach licencja może dać przedsiębiorcy wystarczający zakres uprawnień z punktu widzenia zamierzonego korzystania z utworu, zwłaszcza, jeśli odpowiednio zostanie uregulowany zakres przedmiotowy, czasowy i terytorialny licencji.
