Pojęcia spółki dominującej i zależnej wynikające z Kodeksu spółek handlowych (KSH) mają istotne znaczenie dla przedsiębiorstw o charakterze holdingowym. Spółki powiązane ze sobą kapitałowo lub personalnie muszą brać pod uwagę nakazy i zakazy wynikające z przepisów, których wprowadzenie miało na celu zapobieżenie obejściu prawa przy wykorzystaniu podmiotów „bliskich”.
Typowym przykładem jest przepis ograniczający obejmowanie i nabywanie udziałów lub akcji spółki dominującej przez spółkę zależną (art. 200 § 1 zd. 2 KSH – dla sp. z o.o., art. 362 § 4 KSH- dla s.a.). Innym jest zakaz łączenia mandatu członka zarządu i likwidatora spółki zależnej z funkcją członka rady nadzorczej w spółce dominującej (art. 214 § 3 KSH- dla sp. z o.o., 387 § 3 KSH – dla s.a.). Między spółką, a jej spółką zależną albo pozostającą w stosunku dominacji wymagane jest również istnienie ekwiwalentności świadczeń (art. 355 § 3 KSH).
Dla stwierdzenia stosunku dominacji/ zależności wystarczy spełnienie jednej z trzech grup przesłanek przewidzianych w art. 4 § 1 pkt 4 KSH, którymi są: 1) kontrola nad zgromadzeniem spółki (dysponowanie większością głosów) 2) kontrola nad organami zarządzającymi bądź nadzorczymi spółki, albo 3) wywieranie decydującego wpływu na działalność spółki (zależnej).
Najbardziej typowym przykładem dominacji jest posiadanie praw udziałowych innej spółki gwarantujących większość głosów na jej zgromadzeniu (50% + 1), z uwzględnieniem praw zastawnika oraz użytkownika, a także osoby, która dysponuje swoim prawem na podstawie porozumień z innymi osobami.
Kolejne to uprawnienie do powoływania lub odwoływania większości członków zarządu lub rady nadzorczej innej spółki kapitałowej. Żródłem tego uprawnienia może być fakt dysponowania przez spółkę dominującą niezbędną większością głosów w organie powołującym bądź to zarząd, bądź też radę nadzorczą lub też posiadanie przez wspólnika szczególnych uprawnień związanych z udziałem lub akcją polegających na prawie do powoływania i odwoływana członków organów spółki (art. 159 KSH – dla sp. z o.o. i art. 354 § 1 KSH – dla s.a.)
Spółkę handlową można uznać za dominującą również w przypadku, gdy jej członkowie zarządu stanowią więcej niż połowę członków zarządu innej spółki kapitałowej oraz, gdy dysponuje ona bezpośrednio lub pośrednio większością głosów w spółce osobowej zależnej, co jest możliwe, gdy spółka dominująca uczestniczy w spółce osobowej wraz ze swoją spółką lub spółkami zależnymi, wspólnie z którymi stanowi większość wspólników.
Wreszcie, spółka handlowa jest spółką dominującą, gdy wywiera decydujący wpływ na działalność spółki kapitałowej zależnej. Ustawa nie precyzuje przy tym pojęcia wywierania decydującego wpływu zawierając jedynie wskazanie, że w szczególności przypadkiem wywierania wpływu o takim charakterze jest sytuacja zawarcia pomiędzy spółką dominującą, a zależną umowy o treści wskazanej w art. 7 KSH, czyli o zarządzanie spółką zależną lub przewidująca przekazywanie zysku przez taką spółkę.
Powyższe oznacza, że katalog przypadków, które będzie można kwalifikować jako wywieranie decydującego wpływu na działalność spółki kapitałowej zależnej jest otwarty i uniemożliwia ograniczenie ich tylko do sytuacji gdy zostanie zawarta umowa o zarządzanie. Aby przesłankę tą zastosować, należy zweryfikować istniejące między spółkami powiązania, wynikające także z łączących je umów i innych zobowiązań.
Należy zwrócić również uwagę, że przy ustalaniu stosunku dominacji/zależności nie jest istotne czy spółka handlowa rzeczywiście oddziałuje na inną spółkę, lecz jedynie potencjalna możność takiego oddziaływania, np.: przegłosowania uchwał na zgromadzeniu spółki czy powołania większości członków zarządu i rady nadzorczej.
Analiza przepisów wprowadzająca pojęcie spółki dominującej, a w konsekwencji również spółki zależnej nie rzadko stanowi wyzwanie dla przedsiębiorstw. Tymczasem jej wynik ma kluczowe znaczenia dla ustalenia obowiązków i uprawnień w zakresie działania spółek między którymi istnieją powiązania, natury kapitałowej, osobowej czy organizacyjnej.
Jeżeli masz wątpliwości, czy twoją spółkę łączy stosunek dominacji/ zależności z inną spółką oraz jakie konsekwencję się z tym wiążą zachęcam do kontaktu z kancelarią, która prowadzi w tym zakresie szczegółowe analizy dla swoich klientów.
