O zmianie umowy spółki osobowej stanowi wprost art. 9 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym: „Zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej.” Jak się wydaje, przepis ten nie powinien wzbudzać kontrowersji. Rzeczywistość pokazuje jednak, że jest inaczej. Jak w większości takich sytuacji, w pierwszej kolejności decydująca jest dla nas treść umowy spółki – może ona bowiem zawierać szczególne uregulowania co sposobu zmiany umowy spółki osobowej. W takiej sytuacji można powiedzieć – problem z głowy.
W sytuacji, kiedy jednak umowa spółki nie przewiduje żadnych szczególnych rozwiązań w tej materii musimy polegać jedynie na przytoczonym powyżej przepisie i interpretacji poszczególnych jego sformułowań.
Na marginesie warto jeszcze zauważyć, że przepis ten ma charakter dyspozytywny nie tylko w odniesieniu do sposobu zmiany umowy spółki, ale także w odniesieniu do wymaganej większości głosów. Rozważania w niniejszym artykule poświęcone się jednak pierwszemu z problemów.
Zgoda wspólników
Pozornie niegroźne słowo zgoda w praktyce okazuje się powodować wiele nieporozumień i niejasności. Zaczynając od początku, pod pojęciem zgody rozumie się w literaturze „jednostronne oświadczenie woli wyrażające akceptację określonego postanowienia, rozstrzygnięcia czy czynności.” (tak: A. Kidyba, „Uchwały w spółkach osobowych i ich zaskarżenie”, PPH 2014, Nr 9, s. 7). Trudno jednak sobie w praktyce wyobrazić, aby każdy ze wspólników w osobnym piśmie wyrażał swoje stanowisko co do przedstawionej treści umowy spółki. Powodowałoby to niepotrzebne zamieszanie i dodatkową papierologię, a wiadomo, że im więcej dokumentów, tym większe ryzyko błędu.
Uchwała czy aneks?
Czy w takim razie wspólnicy powinni podjąć uchwałę o zmianie umowy spółki? Również tej propozycji nie można być pewnym. Jak w takiej sytuacji rozstrzygać zasady podejmowania uchwał, gdy kodeks nie przewiduje takiego organu jak zgromadzenie wspólników? Co w sytuacji, kiedy dojdzie do niewłaściwej reprezentacji wspólnika przy podejmowaniu takiej uchwały, czy całą uchwałę należy uznać za nieważną? Czy samo oddanie głosu „za” można traktować jako „zgodę” wspólnika?
W temacie uchwały powodującej zmianę umowy spółki w doktrynie podnosi się, iż: Artykuł 9 KSH stanowiąc, że do zmiany umowy potrzeba jest zgoda wspólników nie przesądza wprost charakteru czynności zmiany umowy spółki osobowej. Jest to szczególnie istotne z tego punktu widzenia, że w spółkach osobowych nie doszło do wyodrębnienia organu na wzór zgromadzenia wspólników spółki z o.o. (…) w spółce osobowej ustawodawca wprost nie stanowi o konieczności podjęcia uchwały, a w miejsce tego ustanawia wymóg zgody wszystkich wspólników. (…) wykładania systemowa art. 9 KSH przemawia za przyjęciem, że zmiana umowy spółki osobowej stanowi porozumienie zawarte pomiędzy wspólnikami, a nie czynność prawną spółki. Należy bowiem przypomnieć, że art. 9 KSH wprowadza wymóg zgody wspólników. (…) w sytuacji w której konieczna jest zgodna uchwała wspólników ustawodawca posługuje się pojęciem jednomyślności, a nie zgody wszystkich wspólników. (tak: T. Szczurowski, Art. 9 KSH, [w:] Z. Jara (red.) „Kodeks spółek handlowych. Komentarz”, 2020 r.)
Powyższy problem zdaje się rozstrzygać uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2018 r. (sygn. akt III CZP 42/18), w której wskazuje się, iż dla zmiany umowy spółki osobowej konieczny jest konsens wszystkich wspólników (Sąd Najwyższy rozważa kodeksową regulację zmiany umowy spółki – wymóg zgody wszystkich wspólników, ale jak zostało to wskazane powyżej, należy mieć na uwadze możliwość modyfikacji większości). Sąd Najwyższy stwierdza, że: „Jednomyślna uchwała wspólników może również stanowić umowę zmieniającą, do której odwołuje się art. 9 KSH. W istocie uchwała ta także zawiera oświadczenia woli wszystkich wspólników wymagane dla zmiany umowy spółki. Zgody tych wspólników (zgodne oświadczenia woli) składają się na jedną czynność prawną – umowę między wspólnikami w przedmiocie zmiany dotychczasowych postanowień umowy spółki.”
Jak ostatecznie zmienić umowę spółki osobowej?
Powyższe rozważania zdają się przemawiać za następującym rozwiązaniem. Po pierwsze: sprawdzamy czy umowa spółki osobowej zawiera jakieś postanowienia w tym zakresie. Jeżeli jej treść nie zawiera żadnych uregulowań, stosujemy art. 9 k.s.h. i zgodnie z doktryną w jasny sposób przedstawiamy wolę wszystkich wspólników na zmianę umowy spółki. Dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych rekomendowanym rozwiązaniem będzie mimo wszystko zawarcie odpowiedniego aneksu do umowy spółki osobowej.
