Jak wspominaliśmy w poprzednim artykule, w przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych Uprawnionego, może on żądać m.in. naprawienia wyrządzonej szkody. Omówiliśmy również, kiedy można mówić o wystąpieniu takiego naruszenia.
We wspomnianym opracowaniu sygnalizowaliśmy też, że naprawienie poniesionej przez Uprawnionego szkody może nastąpić na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest naprawienie szkody na zasadach ogólnych, a drugim – przez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Zgodnie z wcześniejszą zapowiedzią, tym razem skupimy uwagę na naprawieniu szkody poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości dwukrotności wynagrodzenia. Mowa tu o wynagrodzeniu, które byłoby należne tytułem udzielenia przez Uprawnionego zgody na korzystanie z utworu, do którego prawa naruszono. Naprawienie szkody poprzez zapłatę dwukrotności takiego wynagrodzenia nazywane jest również „zryczałtowanym odszkodowaniem”.
Wspomniane sposoby dochodzenia naprawienia szkody stosowane są alternatywnie – to Uprawniony wybiera, której formy naprawienia szkody będzie się domagał.
Roszczenie o naprawienie szkody poprzez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia – przesłanki
W przypadku, gdy Uprawniony, którego prawa autorskie naruszono, decyduje się na dochodzenie naprawienia szkody poprzez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia za korzystanie z utworu, jego sytuacja procesowa jest nieco łatwiejsza niż gdyby żądał odszkodowania na zasadach ogólnych.
Jak wyjaśnialiśmy w poprzednim artykule, dochodząc odszkodowania na zasadach ogólnych musimy wykazać: winę naruszyciela, bezprawność naruszenia, wysokość szkody oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem praw a szkodą. W wielu sprawach ustalenie wysokości rzeczywistej szkody i powiązanie jej związkiem przyczynowym z naruszeniem praw autorskich nie będzie sprawiało trudności.
Jednak z uwagi na charakter praw własności intelektualnej, wykazanie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej na zasadach ogólnych często będzie znacznie utrudnione. Wówczas korzystniejsze dla Uprawnionego może być żądanie naprawienia szkody poprzez zapłatę dwukrotności wynagrodzenia, które byłoby należne za korzystanie z utworu.
Występując z takim żądaniem, Uprawniony powinien wykazać:
- fakt naruszenia praw autorskich do utworu,
- wysokość opłaty za korzystanie z utworu, jakiej mógłby żądać tytułem wynagrodzenia za udzielenie zgody na korzystanie z utworu.
O tym, jak wykazać fakt naruszenia autorskich praw majątkowych, pisaliśmy w poprzednim artykule. Poniżej wyjaśnimy, jak ustalić wysokość tzw. zryczałtowanego odszkodowania.
Wynagrodzenie za korzystanie z utworu – jak ustalić jego wysokość?
Ustawodawca nie wskazuje jak należy wyliczyć stosowne wynagrodzenie, które byłoby należne tytułem udzielenia przez Uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Wskazówki w tym zakresie można odnaleźć w orzecznictwie sądów rozpoznających sprawy tego rodzaju.
Najprostszym sposobem ustalenia wartości takiego wynagrodzenia jest odwołanie się do umów, jakie Uprawniony zawierał dla dzieł o porównywalnym charakterze w stosunku do utworu, do którego prawa naruszono. Jeśli Uprawniony udzielał licencji do korzystania z utworów podobnych, to zastosowane tam opłaty licencyjne mogą być podstawą oszacowania zryczałtowanego odszkodowania. Uprawniony powinien odwołać się do wynagrodzenia uzyskanego za udzielenie licencji do dzieła najbardziej zbliżonego pod względem charakteru i rozpoznawalności. Następnie, do naruszyciela Uprawniony może wystąpić z żądaniem zapłaty dwukrotności takiej opłaty licencyjnej.
Co jednak, jeśli Uprawniony nie zawierał dotychczas umów na korzystanie z utworów, do których prawa mu przysługują? W takim przypadku można odwołać się do umów zawieranych przez inne podmioty o podobnej renomie. Warto odwołać się do opłat licencyjnych zastosowanych dla utworów o zbliżonym stopniu rozpoznawalności i porównywalnych walorach artystycznych. Jeśli uda się uzyskać informację o wysokości stawki przyjętej w takiej umowie – można ją wykorzystać do ustalenia omawianego zryczałtowanego odszkodowania.
Jeśli zastosowanie żadnej z powyższych metod nie będzie jednak możliwe, Uprawniony może zlecić wycenę wartości opłaty licencyjnej przez rzeczoznawcę majątkowego. Taki podmiot, na podstawie informacji o rozpoznawalności utworu, jego walorach artystycznych, czy też skali działalności Uprawnionego, ustali wartość rynkową opłaty licencyjnej za korzystanie z danego utworu. Kalkulacje tego rodzaju mogą wynikać też z opinii biegłego sądowego, powołanego w trakcie postępowania.
Poziom sprzedaży i czas naruszenia praw autorskich – czy mają wpływ na wysokość wynagrodzenia?
Przy szacowaniu zryczałtowanego odszkodowania dla utworów, które mogą być powielane i rozpowszechniane, pojawia się pytanie, czy wartość stosownego wynagrodzenia jest zależna od liczby sprzedanych produktów. Na tak postawione pytanie należy odpowiedzieć przecząco – jak wyjaśnialiśmy wyżej, szacowanie realnej szkody na mieniu Uprawnionego nie jest konieczne. Jeśli jednak chodzi o czas trwania naruszenia – jest to czynnik wpływający na wysokość wynagrodzenia, którego dwukrotności może domagać się Uprawniony.
Podsumowanie
Wybór właściwej drogi dochodzenia odszkodowania za naruszenie majątkowych praw autorskich uzależniony jest od charakteru konkretnej sprawy. Okoliczność, iż łatwiej wykazać przesłanki zasadności żądania zryczałtowanego odszkodowania, nie powinna samodzielnie przesądzać o wyborze tej drogi. Może się bowiem okazać, że w danym przypadku realna szkoda poniesiona przez Uprawnionego znacznie przewyższa możliwą do uzyskania dwukrotność wynagrodzenia.
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek wątpliwości w zakresie roszczeń dotyczących naruszenia praw autorskich, warto skorzystać z pomocy doświadczonych prawników.
