Istniejący stan pandemii COVID-19 i związane z nim restrykcje, służące ochronie zdrowia i życia ludzi, odbijają się negatywnie na gospodarce. Kryzys dotyka wszystkich przedsiębiorców – bądź to bezpośrednio, w związku z koniecznością wstrzymania lub ograniczenia prowadzonej działalności, bądź też na zasadzie efektu domina, kiedy dotychczasowi kontrahenci nie są w stanie regulować należności ze względu na trudności finansowe, jakich doświadczają.
W obu tych przypadkach może w konsekwencji dojść do utraty płynności finansowej przedsiębiorcy. Jeśli zareaguje on odpowiednio wcześnie, ma szanse na wdrożenie w firmie zarządzania kryzysowego, czym zwiększy prawdopodobieństwo przetrwania recesji. Co jednak, jeśli nie ma już możliwości restrukturyzacji i przedsiębiorca ma przed sobą tylko jeden wybór – ogłoszenie upadłości?
PRZESŁANKI OGŁOSZENIA UPADŁOŚCI
Zgodnie z przepisami prawa upadłościowego, upadłość ogłasza się wobec dłużnika, który stał się niewypłacalny, czyli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.
Wskazuje się, że ma to miejsce w następujących przypadkach:
1) gdy opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące; lub
2) gdy zobowiązania pieniężne dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Ustalenie spełnienia przesłanki pierwszej jest dość proste i każdy przedsiębiorca może to zrobić samodzielnie. Przesłanka ta jest spełniona, kiedy przedsiębiorca ma do zapłaty co najmniej dwie należności (najczęściej – faktury), których termin płatności upłynął co najmniej trzy miesiące temu. Nie będzie ona zatem spełniona np. wtedy, gdy niezapłaconych rachunków jest kilka, kilkanaście lub więcej, ale tylko jedna z nich jest przeterminowana co najmniej trzy miesiące.
Druga przesłanka jest już trudniejsza do oceny – warto poprosić o jej weryfikację księgowego, który dokona porównania zobowiązań i aktywów przedsiębiorcy.
Jeśli przedsiębiorca stwierdzi, że wystąpiła u niego niewypłacalność, w ciągu 30 dni powinien złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości.
Niedotrzymanie tego terminu nie będzie przeszkodą do przeprowadzenia postępowania upadłościowego w przyszłości. Warto jednak na bieżąco analizować stan finansów i nie zwlekać z podjęciem odpowiednich działań, bowiem jeśli zarząd spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (w przyszłości także – prostej spółki akcyjnej) złoży w odpowiednim terminie wniosek o ogłoszenie upadłości, może to przyczynić się do jego uwolnienia od osobistej odpowiedzialności za długi zarządzanej przez niego spółki.
Co więcej, wobec osoby, która ze swojej winy nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, chociaż była do tego obowiązana, sąd upadłościowy może orzec w szczególności pozbawienie prawa prowadzenia działalności gospodarczej, pełnienia podstawowych funkcji w organach osób prawnych (w tym – spółek kapitałowych), jak również prawa reprezentowania spółek osobowych – na okres od jednego do dziesięciu lat.
Chociaż sankcja jest bardzo dotkliwa, obawa otrzymania takiego zakazu nie powinna powstrzymywać przedsiębiorcy od złożenia odpowiedniego wniosku także po upływie 30-dniowego terminu. Każda sprawa wymaga indywidualnej oceny i nie w każdym przypadku niedotrzymania terminu sąd upadłościowy nałoży sankcje na osoby zarządzające firmą.
POSTĘPOWANIE UPADŁOŚCIOWE
Po złożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości, sąd upadłościowy wszczyna postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości. Na tym etapie badane jest, czy dłużnik jest niewypłacalny i czy nie zachodzą negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości.
Przykładowo, sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, nawet jeśli dłużnik jest niewypłacalny, jeśli majątek dłużnika jest tak niewielki, że może on nie wystarczyć na zaspokojenie kosztów postępowania – albo wystarczy tylko na zaspokojenie tych kosztów. W takim przypadku postępowanie upadłościowe jest bezcelowe, ponieważ i tak nie doprowadzi ono do spłacenia wierzycieli.
Pierwszy etap postępowania kończy się z chwilą wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości – lub o oddaleniu wniosku o jej ogłoszenie. Jeśli sąd upadłościowy ogłosi upadłość dłużnika – rozpoczyna się drugi etap, czyli właściwe postępowanie upadłościowe.
SPOSOBY PROWADZENIA POSTĘPOWANIA UPADŁOŚCIOWEGO
Postępowanie likwidacyjne
Podstawowym sposobem prowadzenia postępowania upadłościowego jest postępowanie likwidacyjne. W postępowaniu tym syndyk sporządza spis inwentarza masy upadłości, a następnie plan likwidacyjny, który de facto stanowi plan sprzedaży majątku dłużnika. Środki ze sprzedaży poszczególnych rzeczy i praw, które składają się na majątek dłużnika, wchodzą w skład masy upadłości, a następnie, w planie podziału, ustala się, na co zostaną one przeznaczone i w jakiej części.
Układ w upadłości
Co do zasady, uregulowanie sytuacji dłużnika poprzez zawarcie przez niego układu z wierzycielami normowane jest przepisami prawa restrukturyzacyjnego. Postępowanie restrukturyzacyjne daje możliwości działań restrukturyzacyjnych i sanacyjnych, mających służyć uniknięciu ogłoszenia upadłości dłużnika. W kolejnych naszych publikacjach z pewnością przyjrzymy się bliżej tym rozwiązaniom i szansom, jakie dają one przedsiębiorcom doświadczającym problemów finansowych.
Niemniej, ustawa prawo upadłościowe przewiduje możliwość zawarcia układu w upadłości. Każdy z uczestników postępowania może złożyć propozycje układowe co do sposobu, zakresu i kolejności uregulowania zobowiązań dłużnika względem wierzycieli. O przyjęciu lub odrzuceniu układu decyduje zgromadzenie wierzycieli w drodze głosowania.
CO UPADŁOŚĆ DAJE DŁUŻNIKOWI?
Z przedstawionego powyżej – bardzo skróconego – opisu zasad postępowania upadłościowego wynika, że jego podstawowym celem jest takie zagospodarowanie majątku pozostałego dłużnikowi, by zapewnić spłatę jego zobowiązań względem wierzycieli w jak największym stopniu. Co jednak upadłość daje dłużnikowi?
Wstrzymanie naliczania odsetek
W przypadku wierzytelności dochodzonych w postępowaniu egzekucyjnym, odsetki za opóźnienie w zapłacie należności naliczane są do dnia zapłaty. W przypadku postępowania upadłościowego – od dnia ogłoszenia upadłości odsetek się nie nalicza. Jako że postępowanie egzekucyjne, skierowane np. do nieruchomości, może trwać bardzo długo, środki pozyskane ze sprzedaży nieruchomości będą musiały być częściowo przeznaczone na spłatę odsetek. W przypadku postępowania upadłościowego – brak konieczności zapłaty odsetek za okres od dnia ogłoszenia upadłości może skutkować tym, że dłużnik spłaci swoje zobowiązania w większej części.
Wypłata świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
Kryzys finansowy przedsiębiorcy stanowi problem nie tylko dla niego, ale też dla pracowników, których zatrudnia, w szczególności w przypadku, gdy posiadane przez niego środki nie pozwalają na wypłatę im wynagrodzeń. W takich przypadkach, pracownik ma możliwość uzyskania środków z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, jednak warunkiem wypłaty takich środków, jest niewypłacalność pracodawcy, stwierdzana na podstawie orzeczenia sądu upadłościowego.
Oddłużenie
W przypadku, gdy upadłym jest spółka handlowa, ogłoszenie upadłości co do zasady skutkuje jej rozwiązaniem – chyba że dojdzie do zawarcia układu w upadłości albo do zaspokojenia wszystkich wierzycieli. Wspólnicy i członkowie organów mogą wówczas z czystą kartą rozpocząć nową działalność zarobkową, bogatsi o doświadczenie wyniesione z poprzedniej firmy.
Przedsiębiorca prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą ma natomiast możliwość skorzystania z instytucji umorzenia zobowiązań, które nie zostały zrealizowane w postępowaniu upadłościowym – o ile złoży odpowiedni wniosek w terminie 30 dni od dnia zakończenia postępowania upadłościowego. Daje to przedsiębiorcy możliwość wydostania się ze spirali długów.
Zarówno spółka, jak i osoba prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, mogą skorzystać z możliwości zawarcia układu w upadłości, w którym ustalone zostaną zasady spłaty zadłużenia. Jeśli układ zostanie zatwierdzony, spółka nie ulega rozwiązaniu. Układ może mieć charakter restrukturyzacyjny – zmierzający do zachowania przedsiębiorstwa, albo likwidacyjny – zmierzający do zakończenia działalności, jednak przy zachowaniu zarządu po stronie dłużnika, a nie syndyka. Zawarcie układu również może dać dłużnikowi szanse na przetrwanie kryzysu, utrzymanie firmy i dalszy jej rozwój.
Podstawa prawna według stanu na dzień 27.04.2020 r.:
1) ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe;
2) ustawa z dnia z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne;
3) ustawa z dnia z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych.
W razie pytań lub wątpliwości zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszym specjalistą:
Ilona Fortuna – radca prawny – tel. 573 456 195,
mail:
Wstępna konsultacja jest bezpłatna.
